25/10/14

De buegas desinformes






Luego surtirá un fanzine de poemas n´aragonés que editamos en Iruñea, lo'n femos dende a colleta nabarra de fablans como un d'os quefers imposatos cara ta espardir o conozimiento d'sta luenga bezina. O libret , ateserato e pincho dica an plegón as perras, ye prou majo anque no tien garra ambiesta de fachendoso.
Sólo mos aganarba que siga una espiga més, puede estar que encara una miqueta berda, en o desinforme trigazal d'ista luenga. Sisquiá tos en faiga bella morisqueta en a tripeta.
Tos enanto a portalada. Buen prebo.     


Ista catafila de parolas que tiens en as mans se metioron en cantareta tramenando-ne camíns e  buegas-mugas-güegas-búas (O mesmo me se´n tien) an escomenzipian capiteros encara por esbrozar-sen. Cobaltos de silenzio que esnabeso por endrezeras que rancan de un peito e un parlache que fan un poder por continar traquetiando limpio esbiellar-se cuentra l´azeto d´o tiempo.

Si paraz cuenta, cuaternar poemetas n´aragonés ye fer-lo dende una dople intimidat.

De primeras a cuasi amagata delera de escribir en ista luenga sobatita por l´acotole de buena cosa d´o suyo espazio en ista soziedat de mercato. E dimpués, pa forro bota,  o berso, tamién en as no guaire besitadas marguins d´a misteriosa balgua d´o lenguache poetico. Intimidat que atamás mía pa días en tenebanos sin imprentar, pero que, por atro costau, m´afalaga de ufrir-la-te en ista fabla que fa garras por remanir en a baya d´a dinnidat que tot sentir e esprisión merexen.

Aragonés e berso en compaña no como lo zaguer siñal de angunioso romantizismo feito de piazers de recosiros. Estimamos millor que sigan bersos como buxetas que imos dixando en o camín de l´aragonés enta debán, chunto a tantisma de chen que tamién lo´n fa coboyando los nuestros pasos.  Parlache aragonés e berso fendo pacha concarando-ie en conchunta e á retepelo con l ´asabela mediocridat prosaica e demagochica que no se mira de ateserar, profés, custions niquitosamén minorizatas como istas.

Pero ixo rai, ni perreque ni zarrapita ni pón nos se´n da, lo´n femos asinas, mirando de campar por dembas enta nuebas ambiestas en ista luengua de buxo agostau que atamás d´ixo, gosará rebiscolar-se e rechitar, talmén, zanzeras fuelletas berdas en pachinas, retes, casas, eras, dembas, marguins, carreras….miaquemexio ta do en plegará á tamás de bels gubernáns.

Fer-lo-ne en a biella Iruñea, chunto a os mios compañers d´a Colla Nabarra de Fablans, ye atra d´as mugas que blincamos. Ista muga, agora cheografica, entre Nabarra e Aragón, que a ormino e por esferéns custions bi-esnabesamos sin parar-ne cuenta ni capir a reyalidat cultural, mesmo a Istoria, que nos achunta por denzima d´atrás enchaquias e custodias. Parlaches bascons ( Güe goyosamén  refirmatos anque encara fendo un poder por espardir-se e normalizar-se) , e romanzes charratos en as montañas e riberas bezinas (Istos en periglo d´amortar-se) que ta par d´alabez combibioron en una bastida de reconoxedura cultural mezcliza que os conzietos d´a Historia esbarroron en ista forca de luengas minorizatas.

Mos afalaga, pos, poder amanar-te de bella traza o conozimiento de la feta de l´aragonés como luenga que bi-esdebiene en berso, e asinas dar notorio pa espardir ista fabla que amenista fer-se serbir en o suyo enzerrine por a suya abandita dinnidat.

Abantar de saputo d´ista luenga u aponderar-me de cualsiquier traza, ye platero que no´n puedo, asinas que desincusar-me si cuan tos escribo no lo´n foi de traza y como cal. A grafia que agora foi serbir ye a que millor, por un casual, conoxco, pero ixo no quita pón pa ubrir-me ancho batalero t´atras, que totas surten, me s´entrefá, pa refirmar e amillorar ista casa nuestra ubierta e dibersa. O tiempo e, más que más, o buen esmo d´os fablans caldrán adempribiar a la fín a grafía que aduye á la amostranza de l´aragonés común sin de trestallos que de primeras chocan a qui empezipia. Puestar que dialeutals-por naturaleza- y grafías-por proposas- no sigan que o siñal de riqueza cultural d´iste pais aragonés de farinas de mal zernir. Jolio, que m´en boi como lo trillo por as piedras….      

Pos aquí somos… enzenegatos por istos mapas d´interior a rebutir de arrepinchatas buegas d´ixas que cal esboldregar en o nuestro esmo - E dixemos que sigan as buenas chens qui metan u i- saquen as atras güegas pa aministrar-sen millor-.

Blinca con nusatros, de buen implaz, os paretazos d´ a esconoxenzia que mos trestallan… biene ent´as berdas tascas d´iste chiquer cobalto de dibersidat an escomenzipian os amplos mapas d´isobaras.

Perque bi ha de cosas que continan dillá d´as buegas imposatas, sin de aconorto e limpio rebilcar-se,  femos iste treballo pa amostrar-te, sigas d´ande sigas, ista fabla que se fa serbir d´istos torpes bersos que acucutan bergoñosos a la funda luz d´as tuyas ninetas.

Prou, con ers tos dixamos…imos a beyer como baila Miguel si a dreitas u de rebés.                                                                                     


  Alifonso Otal -De ferrero-

28/8/14

Pixadeta blues




Ella en yo, inmensa de ninetas, m´en ye gritando,

e me´n fa barruntar una mena de intimo desafío,

e yo, ya en ella, me deluyo alibiau dica dixaparecer…

como t´o fuego, t´al augua, t´al aire, tierras d´a mía carne

ta la nuei, toda alma, fundo zielo que comboca, a ormino

me´n torno pa desbiellar, terne que terne, as mesmas

ambiestas que aponderan o miraglo que mos clama.



Azogue de mirallo ye a nuei, sublime arquiteutura

de espazios inacorables, cobalto feito d´os tuyos anelos,

os mios deseyos, de croxiras y sosiegos puyando-ie

á enzender reflexos estrelares e estar purnetas siderals.

Como alteras luminetas en puyan dica posar-sen-ie e fer-sen

cucar d´estrelas á rebutir, eraldos d´o sol, agullas que punchan

o esmo enzerteras…iste debe estar o zielo prometiu chapurniau

de presenzias, alufras e zertezas.



Te torno á trobar en tanto que me´n pixo dos bieretas,

á o leco de Xakira… astí bi yes… amagata seo d´altars

montaraces e coros de zapos e ranetas…con os mios piez firmes

en tierra, ent´alto a capeza, á toda bida truco, ensinificán,

en bel metá d´o tiempo, do lo espazio, negro cuco, se trafega…

dixo esbolastriar deseyos de terneza y armonía do toz a o cabo

benzamos, e me´n torno t´intro, ent´o baile an medran os goyos

por toz conqueraus.



 

Aquí tamién a nuei, en os brilos dende o entablidau

de faldas curtas de luminetas en a preta luz d´os fluoreszens

esfendiendo as buegas de lo zanzero blango d´o suyo cado,

en os secretos tobos zarquinazos d´as güelladas, en as minguans

lunas royas iluminando o que diz os zeños….

difuera, qui lo dizirba, os barrancos continan baxando,

os coniellos beilan, os ninos suenian…

Mil grichas esgarrapando alas de beire, cuculos clandestinos,

granotas barrenatas… siente-lis-ne….a nuei dixa espardir-ie as

remors sin garra estorbo, como seda en o zierzo a nuie tremola…

En as finestras molsa negra, o tiempo quedo, un mar que suenia...

a nuei que terne impera.

Ye l´esprito sin de mugas que bi´n ha entre tu y as tuyas lunas,

libre suenio… no´n dixes s´acotole cuan o dia á cuxirar-mos en torne.


22/7/14

Zumaia 21,30 h.







Embelecaus nos lo miraba-nos

alufrando lo acucutar d´o sol

entre sotobaus gorgollos de
boira engaronando lo zielo,

rebutir-ie de lurtes, esferra d´agüerros,

esbulligar desinforme de parramacos

en o zeñar d´as nubes enpreñatas d´o sol…

L´ambiesta yera o celeste mirallo d´os

blangos serratos, a funda cuentraluz dillá

d´os nuestros suenios a retaculas…

Astí, arrepinchaus sobre o nuestro

cutiano petenar, fitos os guellos dillá

d´a zaguera buega, a mar yera o esbarizoso

camín an se arrozegaba o día…alentar de

molsa, fenar do s´esbolutraba l´aire

burniando-se ne ent´o nuestro esmo…

O sol, dezaga L´orizón, angluzioso, a mar

se i bebeba dica afogar-se...e a luz, texida

de rica seda, ziega d´aimor ent´o sol s´en escorreba.

Debán d´ixe zarquinazo de luz yo me pensaba

an yeranos a ixa mesma ora a resta d´os días…

an amagabanos a cursa a l ´arreu d´os luscos,

que feba que toz con una mesma delera,

querendo lebar-nos un piazer d´ixa libre

polideza, trastiaranos con o móbil pa fer de ixe inte

a imáchen de una remeranza,u de un suenio,

de un dandalo, mesmo de una angunia…

Que nos furtó o sosiego d´os amplos silenzios? 

Beluns, antis de tornar, se retratoron con

lo sol posau en a man…pero o lusco, sin de poder-lo

remeyar i moriba, a nuei se feba t´astí.

Luego as  bacanzas rematarán, ascape á enganchar…

Bi abrá ambiestas que alufrar ?

Cal parar ne cuenta …paisaches d´alma pa no reblar,

que atardezeres en o peito no guaires mancarán.

A belleza aguarda… me la miro de trobar-ie.
 

9/3/14

A bitoria d´o berso.





No amortaré d´os tuyos caxos os nuestros poemas
por o encendallo estrelar d´a tuya güellada enzenditos,

e pa sobater a suya flama en os foratos buedos d´a nuei,

u templar con a tuya calida luz de purna amagaus foricachos,

apuyalaré pa tu parolas paratas pa pretar fuegos ibernales.


Dende o rimallo libre d´os bersos , blangos como lo tuyo peito,

te ufriré parolas d´estambre, fachenda de plantar de poeta,

e mirando de zurziquiar-te una alticalmada birabola

esbolastiando en o carasol d´o tuyo cuello, d´a tuya man

comboyau blincaré as mugas d´a prosaica reyalidat cutiana.


A parola bi estarba arquiteutura de secretos compartius,

e con os repuis demás d´o nuestros atros cutianos aimors,

férbanos una siñal a rebuitr d´as colors trasparéns d´a mar,

dezaga no guarie dexarbanos que o tuyo rubor de zielo encarnau

crebazando a pelleta chelada de un mar de renunzias a caramuello.


A distanzia entre o que estoi e isto que atamás tuya escribo

lugo se´n ferá, ta os dos, defícil de enguiliar, tresbatirás

a tuya refitolera querenzia de nina zeleste por os mios bersos,

e a mia birabola s´acotolará afogada entre atros labios de berdat,

yo estaré, a mía musa, bolisa de nieu baxando ne queda enta la mar.


Con tot y con ixo, goyosa derrota bi abrá estau a bitoria d´o berso,

do ta tu podié amanar-me pa cuallar-te os monfletes de royas silabetas.
 
 

15/2/14

Dimpues.





De chobenastro pai a ormino me´n diziba

que yo ya tenerba dimpués de tiempo, ya...

mayestros y mosens terne lo´n repetiban

que dixase ixo estar..menos fatiar e a treballar

y agora que lo me pienso cuasi ya ye tardi

ta empezipiar...que dixase ixo estar… jodo petaca.
 
 

Bataleras.








A yaya deziba que zanzera bi´n plegarba


a yerba t´o branquil de casa nuestra,

cuan ella, encá espericueta, ya no estase biba,

porque garra chen ta casa combidau no benirba,

aiaiai, e bien gosaba yaya María saber o que se´n deziba.




11/2/14

Alcordanzas d´a mar biella.





 
Emergioron d´o cobaxo d´un biello


mar por ruxios alineos arrapato,

ta par d´alabez dillá d´un tiempo

que no guaires creyeban que de beras estió,

conchetas, carrachinas, carapazons… güe

baxo l´arena blanga d´os camins, xutos

naufragos, recosiros de mar aterrato, repuis

d´a mar nuestra forachitata en enrebullatas embueltas.

Corals calzinos sobre polbo desolatos, entre bolos

acotole de erizos espugatos, caracolas mecas an garra

chen mira ya de trobar-ie os lecos d´o bater d´a mar,

algas chipias d´a luz blanga d´os solanos en rusiens

salagóns á caramuello de grisa sal, marinos conzietos

agora sin de alma, fartos de tiempo, entre buedos cantos

que no nunca en tenión, repuis farsidos d´a zenisa aspra

que o tiempo, terne que terne, en os ozianos d´a bida

gosa abentar…

An se´n marchón as buestras almetas

marinas allora enarcatas ?

dillá d´as zagueras ambientas,

por barrancos e rios s´en baxarban,

u enta nubes, p´ayoyar-se, en o rustil

d´o sol goyosas se´n puyarban,

las m´entrefilo en a patria d´auguas,

chipias de brilos, blancas chislas, cobalto de ola.


Con a zaguera marea dilla d´o tiempo en marchón,

e p´amostrar-nos un miraglo de tierra que estió mar

en istas rallas a mar una estela d´almetas d´augua en dixó,

pa tornar-sen peñas de l´ausenzia, que a mar en o peito

mos en ficó.

Mar biella… an güe os rabosos con albatros suenian.

4/2/14

Os diners





Ya lo diziba Siñá Angeles de Nicolás
cuan charraba d´as suyas fillas:

Os diners as ferán guapas.

Ta par d´alabez ya lis ne diziba en o lugar ya...

Ostia zagal que custodia ixo d´os diners..

enrebullata broza, pallada e tronada,

xera de mil caras estando a mesma flor,

apercazar l ´aire me s´antuella esplanicar que´n son.


Blangas perretas botiando en a pocha , calentetas,

escoscadas, paradas pa mercar o pan de casa nuestra

de man ta man medalletas de San Li´n das y lo te da

y con as bueltas t´a bia a ferretiar-las con o mallo d´o Canfrán.


Simiens a manta plebendo sobre as güebras d´o treballo,

diners imprentaus como almud d´a balura de lo creyau,

quefers a conduta en o firme tramenar perén d´os días,

cullidas mal repartitas d´os metalicos doraus d´o sol.


Ferias finanzieras, balanzes, endizes, especular,

global chirar e chirar, mercaus de postors y impostors,

salbache fartera , negra faldriquera, pulpitos de cristal,

fachendosas poses, espardir de acetos tarquins, baya de foscas

ambizions, fongo en buchorno de cucos a luna plena.


Dios sin de mugas dillá d´os zaguers puertos,

como antismás, a fer-le onra nos ne clama

enta un esdebenidero ta par d´o suyo orden

de campasolo petenar y fer-lo-ne sin endizcar.


Os diners as ferán guapas...ya lo deziba alabez, ya...

Buco de siete codas en ye… qui le meterá o truco?